Πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων

Συμπεριλαμβάνονται οι καρδιακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια, το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (ΠΙΕ) και η περιφερειακή αγγειακή νόσος. Η πρωταρχική αιτία των περισσότερων περιπτώσεων των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι η συσσώρευση αθηρώματος – μια λιπαρή εναπόθεση στο επιθήλιο των αρτηριών. Οι παράγοντες του καθημερινού τρόπου ζωής που μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο δημιουργίας αθηρώματος και της ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων περιλαμβάνουν: την αποχή από το κάπνισμα, την κατανάλωση υγιεινών τροφίμων, τη χαμηλή πρόσληψη αλατιού, τη συστηματική σωματική άσκηση, τη διατήρηση χαμηλού βάρους και μικρής διάστασης μέση και την κατανάλωση μικρών ποσοτήτων αλκοόλ. Επίσης, σημαντική είναι η αρτηριακή πίεση και το επίπεδο της χοληστερόλης. Για τα άτομα άνω των 40 ετών θα πρέπει να γίνεται μια πρόβλεψη κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων – η οποία μπορεί να γίνεται στις χειρουργικές μονάδες. Στα άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου, προτείνεται η θεραπεία για τη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης ή/και της χοληστερόλης, ενώ στα άτομα που ήδη πάσχουν, προτείνεται η καθημερινή χαμηλή δόση ασπιρίνης.

Τι ονομάζεται καρδιακή νόσος;

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αφορούν παθήσεις της καρδιάς (του καρδιακού μυός) ή των αιμοφόρων αγγείων. Ωστόσο, όταν οι γιατροί χρησιμοποιούν τον όρο καρδιαγγειακή νόσος αναφέρονται συνήθως σε παθήσεις της καρδιάς ή των αιμοφόρων αγγείων που προκαλούνται από το αθήρωμα.

Τι ονομάζεται αθήρωμα (αρτηριοσκλήρυνση);

Τα σημεία συγκέντρωσης αθηρώματος μοιάζουν με μικρές εναποθέσεις λίπους που αναπτύσσονται στο ενδοθήλιο των αρτηριών (αιμοφόρων αγγείων) και συχνά ονομάζονται αθηρωματική πλάκα. Επίσης, το αθήρωμα είναι γνωστό ως αθηροσκλήρυνση και σκλήρυνση των αρτηριών.

Οι συγκεντρώσεις αθηρώματος προξενούν στένωση στις αρτηρίες, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει στη μείωση της ροής του αίματος μέσω της αρτηρίας, ενώ σταδιακά οι εναποθέσεις αυτές μεγαλώνουν σε πάχος και μήκος.

Κάποιες φορές, ενδέχεται στο σημείο του αθηρώματος να δημιουργηθεί μια μικροσκοπική ρωγμή στην εσωτερική επιφάνεια των αγγείων και αυτό κατ’ επέκταση να προκαλέσει επάνω από το σημείο του αθηρώματος το σχηματισμό ενός θρόμβου αίματος (θρόμβωση), ο οποίος πιθανόν να εμποδίζει εντελώς τη ροή του αίματος. Ο θρόμβος αίματος που σχηματίζεται στο σημείο του αθηρώματος, κατ’ αναλογία με το μέγεθος επιρροής του στην αρτηρία, υπάρχει το ενδεχόμενο να
προκαλέσει καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Ποια είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα που προκαλούνται από το αθήρωμα;

Καρδιοπάθεια

Ο όρος καρδιακή νόσος ή στεφανιαία νόσος χρησιμοποιείται για τις παθήσεις που προκαλούνται από τη στένωση μιας ή περισσότερων από τις στεφανιαίες (καρδιακές) αρτηρίες λόγω αθηρώματος. Τα νοσήματα που μπορεί να προκληθούν από αυτό είναι η στηθάγχη, η καρδιακή προσβολή και η καρδιακή ανεπάρκεια.

Σημείωση: ορισμένα καρδιακά προβλήματα, όπως για παράδειγμα προβλήματα καρδιακής βαλβίδας, εκ γενετής καρδιακά προβλήματα κ.λπ., συγχέονται με τις λεγόμενες καρδιακές παθήσεις, οι οποίες ωστόσο δεν περιλαμβάνουν τις συγκεκριμένεςπαθήσεις.

Αγγειακή εγκεφαλική νόσος – εγκεφαλικό επεισόδιο και παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο

Ο όρος αγγειακή εγκεφαλική νόσος αναφέρεται στα νοσήματα των αρτηριών του εγκεφάλου. Στα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει περιλαμβάνονται το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (ΠΙΕ). Το εγκεφαλικό επεισόδιο αφορά στην αιφνίδια καταστροφή ενός τμήματος του εγκεφάλου και συνήθως οφείλεται στη φραγή μιας αρτηρίας του εγκεφάλου από ένα θρόμβο αίματος (θρόμβωση). Ο θρόμβος αίματος σχηματίζεται κυρίως πάνω από κάποιο
σημείο αθηρώματος, ενώ το ΠΙΕ αποτελεί μια διαταραχή, η οποία προκαλείται από την παροδική διακοπή παροχής αίματος σε ένα τμήμα του εγκεφάλου.

Περιφερική αγγειακή νόσος

Η περιφερειακή αγγειακή νόσος αφορά στη μειωμένη αιμάτωση των αρτηριών των άνω ή κάτω άκρων (λόγω αθηρώματος) και όχι των αρτηριών της καρδιάς ή του εγκεφάλου. Οι αρτηρίες που μεταφέρουν το αίμα στα κάτω άκρα είναι αυτές που επηρεάζονται συχνότερα.

Τα άτομα που καταφέρνουν να εμποδίσουν τη συσσώρευση αθηρώματος στις αρτηρίες, παρουσιάζουν μειωμένες πιθανότητες ανάπτυξης μιας από τις προαναφερόμενες παθήσεις. Επιπλέον, τα άτομα που πάσχουν ήδη από μια εκ των προαναφερομένων παθήσεων, θα εμποδίσουν ή θα καθυστερήσουν την εξέλιξη της πάθησης, εάν καταφέρουν να εμποδίσουν την περαιτέρω συσσώρευση αθηρώματος.

Παράγοντες κινδύνου

Ο καθένας είναι εκτεθειμένος στον κίνδυνο ανάπτυξης αθηρώματος, ωστόσο ορισμένοι παράγοντες κινδύνου αυξάνουν τις πιθανότητες. Σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται και οι εξής:

Παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον καθημερινό τρόπο ζωής και μπορούν να
προληφθούν ή να αλλάξουν:

• Κάπνισμα.
• Έλλειψη σωματικής άσκησης (καθιστική ζωή).
• Παχυσαρκία.
• Ανθυγιεινή διατροφή και κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων άλατος.
• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
• Υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση).
• Υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
• Διαβήτης.
• Νεφρικά νοσήματα που προξενούν μειωμένη νεφρική λειτουργία.
• Βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό, δηλαδή η συγγένεια με πατέρα ή αδελφό που ανέπτυξαν
καρδιακή νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο πριν την ηλικία των 55 ετών, ή με μητέρα ή αδελφή πριν
την ηλικία των 65 ετών.
• Το ανδρικό φύλο.
• Έντονη φαλάκρα στους άνδρες στην κορυφή του κεφαλιού.
• Η πρόωρη εμμηνόπαυση στις γυναίκες.
• Η ηλικία, δηλαδή όσο γηράσκει ο οργανισμός τόσο πιθανότερη είναι η ανάπτυξη αθηρώματος.
• Η εθνικότητα. Για παράδειγμα, τα άτομα που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο με καταγωγή από την
Ινδία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές ή τη Σρι Λάνκα εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες.

Θεραπεύσιμοι ή μερικώς θεραπεύσιμοι παράγοντες κινδύνου:

Σταθεροί παράγοντες κινδύνου – παράγοντες που δεν μπορούν να αλλάξουν:

Παρ’ όλα αυτά, τα άτομα που συγκεντρώνουν παράγοντες κινδύνου της τελευταίας κατηγορίας, θα μπορούσαν, εφόσον το επιθυμούν, να καταβάλλουν επιπλέον προσπάθειες για την αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου που αφορούν τον καθημερινό τρόπο ζωής και υπάρχει η ευχέρεια να αλλάξουν.

Σημείωση: Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου θεωρούνται πιο επικίνδυνοι συγκριτικά με άλλους, όπως για παράδειγμα το κάπνισμα, το οποίο αποτελεί μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία σε σύγκριση με την παχυσαρκία. Επίσης, η αλληλεπίδραση δύο ή περισσότερων παραγόντων κινδύνου αυξάνει τον κίνδυνο για την υγεία σε σύγκριση με την ύπαρξη ενός. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μια μελέτη της Οξφόρδης, διαπιστώθηκε ότι οι άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών που είναι καπνιστές, και παρουσιάζουν υψηλή χοληστερόλη και αρτηριακή πίεση, αποβιώνουν κατά μέσο όρο δέκα έτη νωρίτερα σε σχέση με τους άνδρες που δεν είχαν αυτούς τους παράγοντες κινδύνου.

Η έρευνα εξετάζει και σε άλλους παράγοντες, οι οποίοι ενδέχεται να αποτελούν παράγοντες κινδύνου, όπως για παράδειγμα τα υψηλά επίπεδα φιμπρινογόνου, c-αντιδρώσας πρωτεΐνης, απολιποπρωτεΐνης Β και ομοκυστεΐνης, τα οποία ενδεχομένως να αποτελούν πιθανούς παράγοντες κινδύνου.

Παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον καθημερινό τρόπο ζωής και μπορούν να προληφθούν ή / και να αλλάξουν

Κάπνισμα. Τα άτομα που παραμένουν καπνιστές σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους διπλασιάζουν τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιακών νοσημάτων. Οι χημικές ουσίες που βρίσκονται στον καπνό, περνούν στο αίμα από τους πνεύμονες και προκαλούν βλάβες στις αρτηρίες, καθώς και σε άλλα μέρη του σώματος. Επίσης, αυξάνονται οι πιθανότητες εγκεφαλικού επεισοδίου και εμφάνισης άλλων νοσημάτων, όπως για παράδειγμα καρκίνου του πνεύμονα. Η διακοπή του καπνίσματος αποτελεί την ουσιαστικότερη απόφαση του ατόμου προκειμένου να μειώσει τους κινδύνους για την υγεία του. Ο αυξημένος κίνδυνος μειώνεται ταχέως μετά τη διακοπή του καπνίσματος (αν και απαιτούνται λίγα χρόνια μέχρι να επανέλθει εντελώς ο οργανισμός ). Οι καπνιστές που δυσκολεύονται να διακόψουν το κάπνισμα θα πρέπει να συμβουλευθούν τον ιατρό τους.

Έλλειψη σωματικής άσκησης – καθιστικός τρόπος ζωής. Τα άτομα που ασκούνται παρουσιάζουν μειωμένες πιθανότητες ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων σε σύγκριση με τα υπόλοιπα. Προτείνονται 30 λεπτά μέτριας σωματικής άσκησης για τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας (τουλάχιστον πέντε ημέρες την εβδομάδα) προκειμένου να αποκομίσει κανείς τα απαραίτητα οφέλη για την υγεία του. 30 λεπτά ημερησίως είναι ο ελάχιστος χρόνος που απαιτείται, προκειμένου να έχει κανείς οφέλη για την υγεία του. Ωστόσο, ακόμη και όταν μοιράζονται τα λεπτά αυτά είναι το ίδιο χρήσιμο, για παράδειγμα η ποδηλασία προς την εργασία για δεκαπέντε λεπτά και η επιστροφή από αυτή για ακόμη δεκαπέντε λεπτά αθροίζουν τα προτεινόμενα τριάντα λεπτά. Τα άτομα που επιδίδονται σε μέτρια σωματική άσκηση, όπως για παράδειγμα γρήγορο περπάτημα, τρέξιμο, κολύμβηση, ποδηλασία κ.λπ., θα πρέπει να αισθάνονται αυξημένη τη θερμοκρασία του
σώματός τους, ελαφρώς λαχανιασμένοι, καθώς και ελαφρά εφίδρωση. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με έρευνες, όσο εντονότερη η άσκηση, τόσο πιο ωφέλιμη για την υγεία – ιδιαίτερα για την πρόληψη των καρδιακών νοσημάτων. Η άσκηση θα πρέπει νατηρείται συστηματικά, διότι τα οφέλη της δεν αποθηκεύονται.

Η παχυσαρκία και το υπερβολικό βάρος. Τα άτομα που είναι παχύσαρκα και καταφέρουν να ελαττώσουν το βάρος τους κατά 10%, μειώνουν τις πιθανότητες αποβίωσης κατά μέσο όρο 20%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ελαττώνονται οι πιθανότητες ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, ή κάποιων μορφών καρκίνου. Οι αυξημένοι κίνδυνοι για την υγεία των παχύσαρκων ατόμων ενισχύονται όταν το περιττό λίπος συσσωρεύεται στην περιοχή της κοιλιάς και όχι σε γοφούς και μηρούς. Σε γενικές γραμμές, η περιφέρεια μέσης 102 εκατοστών ή μεγαλύτερης για τους άνδρες (92 εκ. για τους άνδρες της Ασίας) και 88 εκατοστών ή παραπάνω για τις γυναίκες (78 εκ. για τις γυναίκες της Ασίας) αποτελούν ενδείξεις σημαντικού κινδύνου για την υγεία τους.

Δίαιτα. Η υγιεινή διατροφή συμβάλλει στον έλεγχο της παχυσαρκίας και της διατήρησης της χοληστερόλης σε χαμηλό επίπεδο, που με τη σειρά τους συμβάλλουν στη μείωση των κινδύνων για την υγεία. Επίσης, σύμφωνα με ενδείξεις, η κατανάλωση λιπαρών ψαριών (π.χ. ρέγκα, σαρδέλες, σκουμπρί, σολομός, φρέσκος τόνος κ.λπ.) προστατεύει από τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται στα λιπαρά ψάρια συμβάλουν στη μείωση της συσσώρευσης αθηρώματος.

Επίσης, τα φρούτα και τα λαχανικά, όχι μόνο είναι χαμηλά σε περιεκτικότητα λιπαρών, αλλά περιέχουν και αντιοξειδωτικά και βιταμίνες που προλαμβάνουν τη δημιουργία αθηρώματος.

Εν συντομία, η υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει:

• ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ πέντε μερίδες, σε ιδανική περίπτωση και περισσότερο, φρούτων και λαχανικών ημερησίως.
• ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ ΓΕΥΜΑΤΩΝ θα πρέπει να έχει ως βάση το άμυλο (π.χ. δημητριακά, ψωμί ολικής άλεσης, πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά) και επιπροσθέτως τα φρούτα και τα λαχανικά.
• Κατανάλωση μειωμένων ποσοτήτων λιπαρών τροφίμων, όπως για παράδειγμα λιπαρά κρέατα, τυριά, πλήρες γάλα, τηγανητά, βούτυρο κ.λπ. και τροφίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, μονο- ή πολυ-ακόρεστων. Σύμφωνα με μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, διαπιστώθηκε ότι η αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών με πολυακόρεστα λίπη οδήγησε στην αποτελεσματική μείωση του κινδύνου για καρδιακή προσβολή και άλλα σοβαρά καρδιαγγειακά νοσήματα
• Κατανάλωση 2-3 μερίδων ψάρι εβδομαδιαίως, εκ των οποίων το ένα θα πρέπει να είναι λιπαρό (όπως ρέγκα, σκουμπρί, σαρδέλα, σολομός ή φρέσκος τόνος).
• Μείωση της κατανάλωσης άλατος στο ανώτατο όριο των 6 γρ. ημερησίως (και λιγότερο για τα παιδιά).
• Σε περίπτωση κατανάλωσης κρέατος, θα πρέπει να προτιμάται το άπαχο κρέας και τα πουλερικά, όπως για παράδειγμα το κοτόπουλο.
• Σε περίπτωση κατανάλωσης τηγανητών, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται φυτικά έλαια, όπως για παράδειγμα ηλιέλαιο, κραμβέλαιο και ελαιόλαδο.

Αλάτι. Οι ενήλικες δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τα 6 γρ. άλατος ημερησίως, δηλ. ένα κουταλάκι του γλυκού. Μια ερευνητική μελέτη παρακολούθησε για αρκετά χρόνια κάποια άτομα και την ποσότητα άλατος που κατανάλωναν και διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που μείωσαν το αλάτι από 10 γρ. ημερησίως σε περίπου 7 γρ., μείωσαν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά το ένα τέταρτο. Επομένως, έστω και μια μέτρια μείωση της πρόσληψης άλατος κρίνεται ωφέλιμη για την υγεία. Τα τρία τέταρτα του αλατιού που καταναλώνονται βρίσκονται ήδη στα τρόφιμα που αγοράζονται, άρα ελέγχοντας απλά τις ετικέτες των τροφίμων και επιλέγοντας αυτά με την χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αλάτι η υγεία των καταναλωτών ωφελείται σημαντικά. Μια συμβουλή: η ποσότητα νατρίου αναγράφεται στην ετικέτα των τροφίμων. Το γινόμενο του πολλαπλασιασμού του με το 2,5 θα δώσει την περιεκτικότητα του τροφίμου σε αλάτι. Τέλος, θα πρέπει να αποφεύγεται η προσθήκη άλατος κατά τη διάρκεια των γευμάτων.

Αλκοόλ. Η κατανάλωση μικρών ή μέτριων ποσοτήτων αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων (σύμφωνα με μια μελέτη, 38% σε σύγκριση με όσους απέχουν από το αλκοόλ), δηλαδή 1-2 μερίδες ημερησίως – ή 14 εβδομαδιαίως. Η κατανάλωση που υπερβαίνει τις 15 μερίδες εβδομαδιαίως δεν μειώνει τον κίνδυνο, αντίθετα ενδέχεται να είναι επιβλαβής. Συγκεκριμένα, οι άνδρες θα πρέπει να μην υπερβαίνουν τις 21 μερίδες εβδομαδιαίως (και όχι περισσότερες από 4 μερίδες ημερησίως), ενώ οι γυναίκες τις 14 (και όχι περισσότερες από 3 μερίδες ημερησίως). Η μια μερίδα ισοδυναμεί περίπου με 250 ml μπίρας ή τα δύο τρίτα ενός μικρού ποτηριού κρασί ή μια μεζούρα οινοπνευματωδών ποτών.

Άλλοι θεραπεύσιμοι ή μερικώς θεραπεύσιμοι παράγοντες κινδύνου:

Υψηλή αρτηριακή πίεση. Η αρτηριακή πίεση θα πρέπει να ελέγχεται τουλάχιστον κάθε 3-5 χρόνια. Η υψηλή αρτηριακή πίεση δεν προκαλεί συνήθως συμπτώματα, επομένως, τα άτομα δεν μπορούν να την αναγνωρίσουν παρά μόνο αν την παρακολουθούν. Ωστόσο, η συνεχής υψηλή αρτηριακή πίεση για πολλά έτη ενδέχεται να προξενήσει βλάβη στις αρτηρίες και να επιφέρει υπερένταση στην καρδιά. Η υψηλή αρτηριακή πίεση ενδέχεται να ελαττωθεί σε περίπτωση που τα άτομα χάσουν βάρος, εάν είναι υπέρβαρα, ακολουθήσουν κάποιο συστηματικό πρόγραμμα σωματικής άσκησης και υγιεινής διατροφής, όπως έχει περιγραφεί παραπάνω. Συνιστάται φαρμακευτική αγωγή σε περίπτωση που η αρτηριακή πίεση παραμένει υψηλή.

Χοληστερόλη και άλλα λιπίδια. Σε γενικές γραμμές, όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο χοληστερόλης στο αίμα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ο κίνδυνος δε, που προκαλείται από το υψηλό επίπεδο χοληστερόλης εντείνεται σε περίπτωση που τα άτομα συνδυάζουν και επιπλέον παράγοντες κινδύνου, όπως για παράδειγμα διαβήτη ή υψηλή αρτηριακή πίεση. Κατά κανόνα, ανεξάρτητα από το επίπεδο χοληστερόλης, η μείωσή της ελαττώνει και τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για το λόγο αυτό, στα άτομα που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο χορηγούνται φάρμακα για τη μείωση του επιπέδου χοληστερόλης. Το υψηλό επίπεδο τριγλυκεριδίων στο αίμα, ένα άλλο είδος των λιπιδίων (λίπος), αυξάνει τους κινδύνους για την υγεία.

Ο διαβήτης και η νόσος των νεφρών. Ο αυξημένος κίνδυνος που ενέχουν οι παθήσεις αυτές για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων μπορεί να τροποποιηθεί. Πιο συγκεκριμένα, ο καλός έλεγχος των επιπέδων σακχάρου στο αίμα σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη, καθώς και ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης σε διαβητικούς ή άτομα που πάσχουν από νεφρικές παθήσεις, μειώνουν τον κίνδυνο.

Αξιολόγηση (υπολογισμός) του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα

Οι ιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό χρησιμοποιούν μια κλίμακα αξιολόγησης των παραγόντων κινδύνου, σύμφωνα με την οποία εκτιμάται ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η βαθμολογία υπολογίζεται λαμβάνοντας υπόψη όλουςτους παράγοντες κινδύνου του κάθε ατόμου, όπως για παράδειγμα την ηλικία, το φύλο, το κάπνισμα, την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα χοληστερόλης κ.λπ. Η κλίμακα αξιολόγησης διαμορφώθηκε κατόπιν μεγάλης έρευνας που διεξήχθη επί σειρά ετών σε χιλιάδες άτομα και έτσι τα αποτελέσματά της παρέχουν μια αρκετά αξιόπιστη ένδειξη για τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά τη διάρκεια των επόμενων δέκα ετών.

Ποιος θα πρέπει να αξιολογηθεί για τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων;

Σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες που ισχύουν σε διάφορες χώρες, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι κατηγορίες ατόμων που θα πρέπει να αξιολογηθούν για τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι οι ακόλουθες:

• Όλοι οι ενήλικες ηλικίας 40 ετών και άνω.
• Οι ενήλικες κάθε ηλικίας που έχουν:
• Οικογενειακό ιστορικό, το οποίο περιλαμβάνει ιστορικό πρόωρης καρδιαγγειακής νόσου, δηλαδή συγγένεια με πατέρα ή αδελφό που ανέπτυξαν καρδιακή νόσο ή εγκεφαλικό επεισόδιο πριν την ηλικία των 55 ετών ή με μητέρα ή αδελφή πριν την ηλικία των 65 ετών.
• Συγγενή πρώτου βαθμού (γονέα, αδελφό, αδελφή, τέκνο), ο οποίος πάσχει από σοβαρή κληρονομική διαταραχή των λιπιδίων, όπως για παράδειγμα οικογενή υπερχοληστερολαιμία ή οικογενή συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία, παρότι βέβαια θεωρούνται αρκετά σπάνιες.
• Τα άτομα που πάσχουν από κάποια καρδιαγγειακή νόσο ή διαβήτη δεν χρειάζεται να αξιολογηθούν με τη συγκεκριμένη κλίμακα, διότι λαμβάνονται ως άτομα που ήδη ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.

Τι περιλαμβάνει η αξιολόγηση;

Ο γιατρός ή το νοσηλευτικό προσωπικό:

• Προτείνουν τη διεξαγωγή εξέτασης αίματος για τον έλεγχο του επιπέδου της χοληστερόλης και της γλυκόζης (ζάχαρης).
• Μετρούν την αρτηριακή πίεση και το βάρος.
• Ενημερώνονται για το αν τα άτομα είναι ή υπήρξαν καπνιστές.
• Ενημερώνονται για τυχόν ιστορικό καρδιαγγειακών νοσημάτων στην οικογένεια (συγγένεια πρώτου βαθμού) και ακριβή ηλικία στην οποία εμφανίστηκε η νόσος.
• Η βαθμολογία υπολογίζεται με βάση τους ως άνω παράγοντες συμπεριλαμβανομένων της ηλικίας και του φύλου, μολονότι η βαθμολογία προσαρμόζεται σε περίπτωση συγκεκριμένων παραγόντων, όπως για παράδειγμα ιδιαίτερα βεβαρημένου οικογενειακού ιστορικού ή συγκεκριμένης εθνικής καταγωγής.

Οι κλίμακες αξιολόγησης εξελίσσονται διαρκώς. Η κλίμακα Framingham χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ωστόσο πολλοί γιατροί αρχίζουν να εμπιστεύονται την κλίμακα QRISK2, η οποία θεωρείται πιο ακριβής και συνυπολογίζει περισσότερους παράγοντες, όπως για παράδειγμα την περίπτωση πάσχοντος από κολπική μαρμαρυγή ή νεφρική νόσο.

Τί σημαίνει βαθμολογία αξιολόγησης;

Το άτομο που υποβάλλεται στην ανωτέρω κλίμακα αξιολόγησης λαμβάνει ένα αποτέλεσμα με x% πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Πιο συγκεκριμένα, αν η βαθμολογία που συγκεντρώθηκε είναι 30%, αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν 30% πιθανότητες ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου κατά τα προσεχή δέκα έτη ή 30 στις 100 πιθανότητες (ή 3 στις 10), δηλαδή τρία στα δέκα άτομα με την ίδια βαθμολογία πρόκειται να αναπτύξουν καρδιαγγειακή νόσο στα επόμενα δέκα έτη.
Σημείωση: το αποτέλεσμα δεν μπορεί να προβλέψει αν ο εξεταζόμενος θα είναι ένας από τους τρεις, παρά μόνο να προσεγγίσει τις πιθανότητες.

Κατηγορίες κινδύνου:

Υψηλός κίνδυνος. Η βαθμολογία είναι 20% ή περισσότερο, δηλαδή 2 στις 10 ή περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά τα επόμενα δέκα έτη. Μέτριος κίνδυνος. Η βαθμολογία είναι 10%-20%, δηλαδή 1-2 στις 10 πιθανότητες. Χαμηλός κίνδυνος. Η βαθμολογία είναι μικρότερη του 10%, δηλαδή λιγότερες από 1 στις 10 πιθανότητες.

Σε ποια άτομα κρίνεται απαραίτητη η θεραπεία μείωσης των πιθανοτήτων εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων;

Η θεραπεία μείωσης του κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων προτείνεται συνήθως στα άτομα με υψηλό δείκτη κινδύνου, δηλαδή:

• Στα άτομα που συγκέντρωσαν βαθμολογία 20% ή περισσότερο, δηλαδή με 2 στις 10 ή περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου κατά τα επόμενα δέκα έτη.
• Στα άτομα που πάσχουν ήδη από καρδιαγγειακή νόσο. Στην περίπτωση αυτή η θεραπεία στοχεύει στην αποφυγή επιδείνωσης της νόσου ή της ανάπτυξης κάποιας νέας.
• Στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη. Σε περίπτωση που το άτομο πάσχει από διαβήτη κατά την έναρξη της θεραπείας για τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, η θεραπεία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως για παράδειγμα την ηλικία, τη διάρκεια ύπαρξης της νόσου, την αρτηριακή πίεση, καθώς και τυχόν επιπλοκές λόγω διαβήτη.
• Στα άτομα με συγκεκριμένες παθήσεις των νεφρών.

Ποιες θεραπείες είναι διαθέσιμες για τη μείωση του κινδύνου;

Ομάδες υψηλού κινδύνου. Για τα άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου συνιστάται η φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με οδηγίες για την αντιμετώπιση τυχόν ζητημάτων σχετικά με τον τρόπο ζωής των ατόμων.

Αυτό συνήθως σημαίνει:

• Φαρμακευτική αγωγή, κατά κανόνα με τη χορήγηση στατίνης, προκειμένου να μειωθεί το επίπεδο της χοληστερόλης, ανεξάρτητα από το σημερινό επίπεδό της. Το επίπεδο της χοληστερόλης θα πρέπει να θεωρηθεί μέρος του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου. Ο καρδιαγγειακός κίνδυνος σε συνδυασμό με διάφορα επίπεδα χοληστερόλης μπορεί να ποικίλει ανάλογα με το επίπεδο της καλής χοληστερόλης (HDL), καθώς και με άλλους παράγοντες κινδύνου.
• Φαρμακευτική αγωγή, προκειμένου να μειωθεί η αρτηριακή πίεση, σε περίπτωση που είναι υψηλή ή ελαφρώς υψηλή. Περαιτέρω ενθάρρυνση, ανάλογα με την περίπτωση, για την αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με τον καθημερινό τρόπο ζωής, δηλαδή:
• Διακοπή του καπνίσματος, σε περίπτωση που πρόκειται για καπνιστές.
• Υγιεινή διατροφή, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης πρόσληψης άλατος σε 6 γρ. ημερησίως.
• Διατήρηση του βάρους και της περιφέρειας της μέσης υπό έλεγχο.
• Συστηματική σωματική άσκηση.
• Μείωση των ποσοτήτων κατανάλωσης αλκοόλ, αν αυτές είναι υπερβολικές.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, προτείνεται η παραπομπή του ατόμου σε ειδική υπηρεσία, εφόσον υπάρχει, όπως για παράδειγμα σε διαιτολόγο για την απώλεια βάρους και εφαρμογής υγιεινής διατροφής, σε εξειδικευμένη κλινική διακοπής καπνίσματος ή σε πρόγραμμα σωματικής άσκησης υπό την επίβλεψη επαγγελματία.

Ομάδες μέτριου ή χαμηλού κινδύνου. Τα άτομα που δεν ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου δε σημαίνει ότι δεν διατρέχουν κανένα κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, παρά μόνο ότι έχουν λιγότερες πιθανότητες. Η φαρμακευτική αγωγή δεν κρίνεται απαραίτητη, ωστόσο τα άτομα μπορούν να μειώσουν περαιτέρω τις πιθανότητες με τη βελτίωση του τρόπου ζωής τους (όπως περιγράφεται παραπάνω).

References
Cardiovascular risk – assessment and management, Clinical Knowledge Summaries (2008)
Risk estimation and the prevention of cardiovascular disease, SIGN (2007)
Cook NR, Cutler JA, Obarzanek E, et al; Long term effects of dietary sodium reduction on cardiovascular
disease outcomes: observational follow-up of the trials of hypertension prevention (TOHP).
BMJ. 2007 Apr 28;334(7599):885. Epub 2007 Apr 20. [abstract]
Hu G, Tuomilehto J, Borodulin K, et al; The joint associations of occupational, commuting, and leisure-
time physical activity, and the Framingham risk score on the 10-year risk of coronary heart disease.
Eur Heart J. 2007 Feb;28(4):492-8. Epub 2007 Jan 22. [abstract]
Murphy NF, MacIntyre K, Stewart S, et al; Long-term cardiovascular consequences of obesity: 20-year
follow-up of more than 15 000 middle-aged men and women (the Renfrew-Paisley study). Eur Heart
J. 2006 Jan;27(1):96-106. Epub 2005 Sep 23. [abstract]
Pedersen JO, Heitmann BL, Schnohr P, et al; The combined influence of leisure-time physical activity
and weekly alcohol intake on fatal ischaemic heart disease and all-cause mortality. Eur Heart J. 2008
Jan;29(2):204-12. Epub 2008 Jan 9. [abstract]
BBC News; Unhealthy men ‘may lose 10 years’ September 2009
Scott IA; Evaluating cardiovascular risk assessment for asymptomatic people. BMJ. 2009 Jan
5;338:a2844. doi: 10.1136/bmj.a2844.
Reuters News; Moderate drinking helps heart, but don’t binge April 2010
Mozaffarian D, Jacobson MF, Greenstein JS; Food reformulations to reduce trans fatty acids. N Engl J
Med. 2010 May 27;362(21):2037-9.
Lotufo PA, Chae CU, Ajani UA, et al; Male pattern baldness and coronary heart disease: the Physicians’
Health Study. Arch Intern Med. 2000 Jan 24;160(2):165-71. [abstract]