Λοιμώξεις του Ανώτερου Αναπνευστικού Συστήματος

Οι περισσότερες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος προκαλούνται από ιούς και συνήθως έχουν μικρή διάρκεια. Στο παρόν κείμενο παραθέτονται διάφορες συμβουλές για τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν και τα συμπτώματα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, λόγω του ότι ενδέχεται να υποδηλώνουν μια σοβαρότερη ασθένεια.

Τι είναι οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος;

Οι λοιμώξεις του λαιμού (λάρυγγα) ή του κύριου αεραγωγού (τραχεία) ή των αεραγωγών των πνευμόνων (βρόγχοι) είναι συνήθεις. Οι λοιμώξεις αυτές συχνά ονομάζονται λαρυγγίτιδα, τραχειίτιδα, ή βρογχίτιδα. Οι γιατροί συνήθως χρησιμοποιούν απλώς τον όρο λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος προκειμένου να αναφερθούν σε κάποια από αυτές τις λοιμώξεις ή ακόμα και όλες. Οι περισσότερες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού οφείλονται σε κάποια ιογενή λοίμωξη.

Ποια είναι τα συμπτώματα της λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος;

Το κύριο σύμπτωμα της λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος είναι συνήθως ο βήχας. Στα περαιτέρω συμπτώματα περιλαμβάνονται ο πυρετός, ο πονοκέφαλος, τα άλγη και οι πόνοι. Είναι πιθανό να προκύψουν συμπτώματα κρυολογήματος στην περίπτωση που η λοίμωξη επηρεάζει και τη ρινική κοιλότητα. Τα συμπτώματα κορυφώνονται κατά κανόνα ύστερα από 2-3 ημέρες και στη συνέχεια σταδιακά υποχωρούν. Ωστόσο, ο βήχας ενδέχεται να επιμείνει και μετά την ίαση της λοίμωξης. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η φλεγμονή των αεραγωγών, που προκλήθηκε από τη λοίμωξη, πιθανώς να χρειάζεται χρόνο μέχρι να επιλυθεί. Μπορεί να χρειαστούν 2-3 εβδομάδες, αφότου περάσουν τα υπόλοιπα συμπτώματα,μέχρι να υποχωρήσει εντελώς και ο βήχας.

Ποια είναι η θεραπεία των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος;

Κύριος στόχος της θεραπείας είναι να μετριαστούν τα συμπτώματα την ώρα που το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει τη λοίμωξη. Οι πιο ωφέλιμες θεραπείες είναι οι εξής:

Χορήγηση παρακεταμόλης, ιβουπροφαίνης ή ασπιρίνης για να μειωθεί ο πυρετός (υψηλή θερμοκρασία) και να υποχωρήσουν τα άλγη, οι πόνοι και οι κεφαλαλγίες. (Για παιδιά κάτω των 16 ετών η λήψη ασπιρίνης απαγορεύεται).

Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων υγρών στην περίπτωση πυρετού, προκειμένου να αποφευχθεί η ήπια αφυδάτωση.

Στην περίπτωση καπνιστού, προτείνεται η διακοπή του καπνίσματος. Οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος και οι σοβαρές πνευμονοπάθειες είναι συχνότερες στους καπνιστές.

Τι ισχύει σχετικά με τα φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα;

Στα φαρμακεία υπάρχει ποικιλία φαρμάκων για το κρυολόγημα και το βήχα. Εν τούτοις, τα στοιχεία αναφορικά με τα αποτελέσματα που έχουν στις λοιμώξεις είναι ελλιπή.

Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να αποδειχθούν ωφέλιμα για συγκεκριμένα συμπτώματα. Για παράδειγμα, ένα αποσυμφορητικό σπρέι μπορεί να βοηθήσει στην αποσυμφόρηση μιας βουλωμένης μύτης. Θα πρέπει όμως να λαμβάνεται υπόψη ότι τα φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα συχνά περιέχουν διάφορα συστατικά, εκ των οποίων ορισμένα μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία. Αυτό ίσως να μην δημιουργεί προβλήματα την ώρα της κατάκλισης, ειδικά σε περιπτώσεις δυσκολίας στον ύπνο λόγω της λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Ωστόσο, θα πρέπει να αποφεύγεται η οδήγηση εάν υπάρχει αίσθημα υπνηλίας. Ορισμένα εξ αυτών των φαρμάκων περιέχουν παρακεταμόλη και για το λόγο αυτό θα πρέπει να μην υπερβαίνεται η ανώτερη ασφαλής δοσολογία εάν ήδη λαμβάνονται δισκία παρακεταμόλης. Το Μάρτιο του 2009 μια σημαντική ανακοίνωση εκδόθηκε από τη Ρυθμιστική Αρχή Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας, η οποία αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Σύμφωνα με τις νέες συστάσεις, οι γονείς και οι κηδεμόνες δεν θα πρέπει στο εξής να χρησιμοποιούν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα σε παιδιά κάτω των 6 ετών. Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για την αποτελεσματικότητά τους και μάλιστα μπορεί να προκαλέσουν διάφορες παρενέργειες, όπως αλλεργικές αντιδράσεις, συμπτώματα στον ύπνο ή και ψευδαισθήσεις. Για τις ηλικίες 6 έως 12 ετών, τα φάρμακα αυτά εξακολουθούν να είναι διαθέσιμα, αλλά θα διατίθενται μόνο στα φαρμακεία με σαφέστερες οδηγίες στη συσκευασία και με συστάσεις από τον φαρμακοποιό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι κίνδυνοι των παρενεργειών εμφανίζονται μειωμένοι σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας λόγω του ότι ζυγίζουν περισσότερο, δεν προσβάλλονται το ίδιο συχνά από κρυολόγημα και μπορούν να αντιληφθούν εάν το φάρμακο τα βοηθά. Περαιτέρω έρευνες πραγματοποιούνται από τη βιομηχανία για το κατά πόσο τα φάρμακα αυτά είναι αποτελεσματικά στα παιδιά ηλικίας 6-12 ετών».

Σημείωση: η παρακεταμόλη και η ιβουπροφαίνη δεν έχουν χαρακτηρισθεί ως φάρμακα για το κρυολόγημα και το βήχα και επομένως μπορούν να χορηγούνται ακόμα σε παιδιά.

Τι ισχύει με τα αντιβιοτικά;

Τα αντιβιοτικά συνήθως δεν συνιστώνται εάν η υγεία του ατόμου είναι σε γενικές γραμμές καλή. Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του τη λοίμωξη. Τα αντιβιοτικά δεν εξολοθρεύουν τους ιούς. Έστω κι αν η αιτία είναι κάποιο βακτήριο, τα αντιβιοτικά συνήθως συμβάλλουν λίγο στην επιτάχυνση της ανάρρωσης από μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Τα αντιβιοτικά ενδέχεται μάλιστα να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, καθώς ορισμένοι
άνθρωποι παρουσιάζουν παρενέργειες, όπως διάρροια, ναυτία και εξανθήματα. Τα αντιβιοτικά μπορούν να χορηγούνται εάν η υγεία του ασθενούς επιδεινώνεται σημαντικά ή εάν ήδη υπάρχει σε εξέλιξη κάποια (χρόνια) πνευμονοπάθεια. Μπορούν επίσης να χορηγηθούν εάν παρουσιασθεί κάποια επιπλοκή, όπως πνευμονία – αλλά αυτό είναι απίθανο να προκύψει αν κατά τα άλλα η υγεία του ατόμου είναι καλή.

Ποια συμπτώματα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη;

Οι περισσότερες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος δεν προκαλούν επιπλοκές. Μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού μπορεί να προκαλέσει βήχα, αναπνευστικό συριγμό και δυσκολία στην αναπνοή σε άτομα που πάσχουν από άσθμα ή άλλες νόσους των πνευμόνων. Μερικές φορές η λοίμωξη μεταφέρεται στον πνευμονικό ιστό, στα ιγμόρεια ή στα αυτιά. Τα βακτήρια ευδοκιμούν στη βλέννα και γι’ αυτόν το λόγο κάποιοι αναπτύσσουν δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις των ιστών του πνεύμονα (πνευμονία), των αυτιών ή των ιγμορείων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει οι ασθενείς να συμβουλεύονται ένα γιατρό εάν τα συμπτώματα δεν αρχίσουν να υποχωρούν μέσα σε λίγες ημέρες ή εάν υποψιάζονται ότι αναπτύσσεται κάποια επιπλοκή. Ειδικότερα, πρέπει να δίδεται προσοχή στα συμπτώματα που ενδέχεται να σημαίνουν κάτι περισσότερο από μια απλή λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως:

Εάν ο πυρετός, ο αναπνευστικός συριγμός ή οι κεφαλαλγίες επιδεινωθούν ή γίνουν σοβαρότερα.
Εάν παρουσιάζεται: ταχεία αναπνοή, δύσπνοια ή πόνοι στο στήθος.
Εάν παρουσιάζεται αιμόπτυση ή εάν τα φλέγματα γίνονται πιο σκούρα ή πρασινοκίτρινα.
Εάν παρουσιάζεται υπνηλία ή σύγχυση.
Εάν ο βήχας επιμένει για περισσότερες από 3-4 εβδομάδες.
Εάν έχετε επαναλαμβανόμενες εξάρσεις μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.
Εάν παρουσιαστεί οποιοδήποτε άλλο σύμπτωμα που προκαλέσει ανησυχία.

Είναι δυνατή η πρόληψη μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος;

Η πρόληψη γενικώς θεωρείται δύσκολη. Οι ιοί που μπορούν να προκαλέσουν μια τέτοια λοίμωξη είναι πολλοί και επίσης, διάφοροι εξ αυτών βρίσκονται στον αέρα και δεν μπορούν να αποφευχθούν. Ωστόσο, οι παρακάτω συστάσεις μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος ή ακόμα και να την επιλύσουν σε περίπτωση που ήδη το άτομο πάσχει από κάποια:

Στην περίπτωση νόσησης από μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, ο ασθενής δεν θα πρέπει να πλησιάζει τους γύρω του σε πολύ κοντινή απόσταση, για παράδειγμα, να τους φιλάει, να τους αγκαλιάζει, κ.λπ.
Στην περίπτωση που κάποιος πάσχει από μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, πρέπει να πλένει τα χέρια του συχνά με σαπούνι και νερό. Πολλοί ιοί μεταδίδονται με την αφή, ιδιαίτερα από χέρια μολυσμένα από έναν ιό.
Ο ασθενής που πάσχει από μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος θα πρέπει να μην χρησιμοποιεί τις ίδιες πετσέτες, χειρόκτια, κ.λπ. με τα υπόλοιπα άτομα. Όσον αφορά στα παιδιά, εκείνα που πάσχουν από κάποια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα ίδια παιχνίδια με τα υπόλοιπα παιδιά. Επίσης, συστήνεται το πλύσιμο των παιχνιδιών με νερό και σαπούνι μετά τη χρήση τους. Γενικώς, η κοινή λογική και η καλή υγιεινή μπορούν να εμποδίσουν τη μετάδοση κάποιων ιών στους οποίους οφείλονται οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Η άσκηση μπορεί να βοηθήσει

Μια ενδιαφέρουσα ερευνητική μελέτη (παρατίθεται παρακάτω) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα άτομα που ασκούνται τακτικά έχουν λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. Σύμφωνα με τη μελέτη που διεξήχθη σε 1.002 άτομα, κατά τη διάρκεια των 12 χειμερινών εβδομάδων -που αποτέλεσαν και την περίοδο της μελέτης- όσοι ασκούνταν πέντε ή και περισσότερες ημέρες την εβδομάδα εμφάνιζαν μειωμένες πιθανότητες να αναπτύξουν κάποια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος σε σύγκριση με εκείνους που ασκούνταν με μικρότερη συχνότητα. Αν κάποιος που ασκούνταν τακτικά ανέπτυσσε μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, κατά πάσα πιθανότητα τα συμπτώματα θα ήταν λιγότερο σοβαρά συγκριτικά με εκείνων που ασκούνταν λιγότερο. Σύμφωνα με μια θεωρία, αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η άσκηση ενδέχεται να ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, όπως αυτών που προσβάλλουν το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα.

References
Chest infections – adult, Clinical Knowledge Summaries (2007)
Respiratory tract infections, NICE Clinical Guideline (July 2008)
Children’s over-the-counter cough and cold medicines: New advice, Medicines and Healthcare products
Regulatory Agency (MHRA), 2009
Nieman DC, Henson DA, Austin MD, et al; Upper respiratory tract infection is reduced in physically fit
and active adults. Br J Sports Med. 2010 Nov 1. [abstract]